A. GS1 Tarihçesi
Küreselleşmenin de etkisiyle ticaret ulusal sınırları da aşıp global bir boyut kazanmış, ürün taleplerinde arz ve talep yönlü istikrarsızlıkların artması, rekabetin artması, müşteri beklentilerinin yükselmesi ve tedarik zinciri süreçlerinde aksaklıklar çıkması yeni çözüm arayışlarını da beraberinde getirmiştir.
Dünya ticaretinde bu değişimler yaşanırken, 1973 yılında Amerika Birleşik Devletlerinde sanayiciler bir araya gelerek ürün tanımlama için günümüzde halen kullanılan ve GS1 Barkod Sistemi olarak tanınan tek bir standart üzerinde fikir birliğine varmışlardır. Amerika’da 1974 yılında ilk defa uygulamaya başlayan barkod sistemi karşısında Avrupa’daki sanayiciler de kendi ürünleri için bir standart oluşturma çalışmalarına başlamış ve bu kapsamda 1977 yılında Brüksel merkezli “European Article Numbering (EAN)” (Avrupa Mal Numaralama Örgütü) kurulmuştur.
Avrupa Mal ve Numaralama Örgütü’nün görevi, etnik tedarik zinciri yönetimini sağlamak amacıyla ürün, hizmet, taşıma birimi ve demirbaşları taşıyabilecek, her sektöre uygun uluslararası standartları kendi bölgelerinde uygulama ve geliştirmekle yükümlüdür.
Kuruluşundan itibaren üye sayısı artan EAN, 1992 yılında EAN International adını almıştır. 2000’li yıllarda gelindiğinde ise Uluslararası EAN Organizasyonu tanımlama standartlarının yanı sıra üreticilerle müşteriler arasındaki iletişimi daha hızlı ve verimli bir hale getirmek, ürünlerin tedarik zinciri sürecinde takibini sağlama amaçlı GDSN (Global Data Synchronization Network, RFID (Radyo Frekans ile Tanımlama), İzlenebilirlik gibi projeler geliştirmiştir. EAN International’ın genişleyen çalışma alanları neticesinde organizasyon görünümünden çıkmış ve 2005 yılında GS1 adını almıştır.
Mevcut durumda GS1’in 170 ülkeyi temsilen 114 üye organizasyonu bulunmaktadır.
GS1 Türkiye ise 1988 yılında “Milli Mal Numaralandırma Merkezi” adıyla, Türkiye’de üretilen ve satışa sunulan ticari ürünlerin, ulusal ve uluslararası ticarette herhangi bir sorun ile karşılaşmadan tanınmasını ve izlenmesini sağlamak üzere özel sektörün Türkiye’deki en üst düzeydeki yasal temsilcisi Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği(TOBB) bünyesinde kurulmuş ve EAN’a üye olmuştur.
EAN isim değişikliğine giderek GS1 adını almasıyla Mart 2005 yılında da “Milli Mal Numaralandırma Merkezi” adı “GS1 Türkiye” olarak değişmiş; 20.09.2016 tarihinde ise “Türkiye Global Standartlar Tedarik Zinciri ve Lojistik Eğitim Vakfı”(GS1 Türkiye Vakfı) olarak yapılandırılmıştır.
GS1 Türkiye, Türkiye’deki üretici, dağıtıcı ve satıcıların GS1 sistemine üye olarak ürünlerinin tüm dünyada tanınmasını sağlamaktadır. Mevcut durumda GS1 Türkiye, Uluslararası GS1Organizasyonunun üye organizasyonu olup, Türkiye’deki tek temsilci ve uygulayıcısıdır.
B. GS1 Sistemi Nedir?
GS1 Sistemi, ticari ve endüstriyel kuruluşların tanımlama ve numaralandırma gereksinimlerinin yanı sıra ticari ortaklar arasında bilginin elektronik ortamda nasıl paylaşılacağı ve nasıl kullanılacağı konularındaki standartları ortaya koyan bir sistemdir.
Dünyada en yaygın kullanılan tedarik zinciri standardı olan ve ürün, demirbaş, hizmet ve yerlere ilişkin bilgilerin doğru tanımlanması ve iletilmesini sağlayan GS1 Sistemi, dört temel ürün alanından oluşur:
- GS1 Barkod
- GS1 eCom
- GS1 GDSN (Küresel Veri Eşzamanlama Ağı)
- GS1 EPCglobal
Şimdi bu 4 temel ürün alanını teker teker ele alalım.
1. GS1 Barkod Sistemi Nedir?
Ticari ürünlerin hızlı ve doğru tanımlanmasını sağlayan GS1 Barkod Sistemleri amacına uygun kullanımı halinde tedarik zinciri süresince verimliliği artırmakta maliyetleri ise azaltmaktadır. GS1 Barkodları, bilgi sistemleri kapsamındaki Otomatik Veri Toplama(ADC) uygulamalarında otomatik veri girişi yapılmasına olanak sağlamaktadır. Bilgi sistemlerine manuel veri girişi yapılması gereğini ortadan kaldıran ADC uygulamaları sayesinde, iş ortamlarının gerektirdiği doğruluk ve hıza ulaşarak işlemlerde verimlilik artışı sağlamaktadır.
GS1 Sistemi barkod standartları, bu sistem kapsamında kullanılacak barkodların uygulama kurallarını belirlemektedir. Bu kurallar barkodlarda yer alacak tanımlama numaralarının ve tamamlayıcı bilgilerin nasıl kodlanacağını, kullanılacak barkod alfabelerini, barkodların basım tekniklerini ve barkodların ürünler üzerindeki yerleştirilme biçimlerini açıklamaktadır. Bu kapsamda konuyu;
- Ticari Ürünlerin Numaralandırılması
- Taşıma Birimlerinin Tanımlanması
- Demirbaşların Tanımlanması
- Lokasyonların Tanımlanması
Başlıkları altında ele alacağız.
1.a- Ticari Ürünlerin Numaralandırılması - Küresel Ticaret Ürün Numarası (GTIN):
Ticari ürün, tedarik zincirinin herhangi bir noktasında sipariş edilen, satılan, dağıtımı yapılan, yer değiştiren ya da satın alınan, dolayısıyla başta fiyatı olmak üzerine bütün tanımlayıcı bilgilerine ihtiyaç duyulan mal ya da hizmetlerdir. Ticari ürünlerin üzerinde barkodlara basılmış şekilde yer alan, ürün çeşidini dünya üzerinde özgün (tekrar etmeyen) olarak tanımlayan numaraya GTIN denir. GTIN veri tabanlarında tutulan ürün bilgisine erişim sağlayan bir anahtar görevi görür ve ADC (Automatic Data Capture – Otomatik Veri Toplama) uygulamalarında kullanılır. (Bu konuya ilişkin detayları “GTIN Nedir?” adlı yazımızda inceleyebilirsiniz)
1.b- Taşıma Birimlerinin Tanımlanması-Taşıma Birim Numarası (SSCC):
GS1 İzlenebilirlik çözümleri sayesinde GS1 Barkodları kullanılarak ticari ürünlerin tedarik zinciri boyunca geçirdiği aşamalar takip edilebilir. Firmalara bütün sektörlerde etkili ve verimli tedarik zinciri yönetimi sağlayan izlenebilirlik sistemlerinin tesisi, özellikle gıda sektöründe yasal bir zorunluluktur.
İzlenebilirlik uygulamalarını olanaklı hale getiren barkod sistemine ise SSCC tanımlama numaraları diyoruz. SSCC (Serial Shipping Container Code) olarak adlandırdığımız 18 basamaklı numaradır ve taşıma biriminin seri numarasını içerir. Bu seri numara, bir taşıma birimini diğer taşıma birimlerinden ayırt etmek amacıyla kullanılır.
1.c- Demirbaşların Tanımlanması:
GS1 Sistemi, sabit kıymet olarak kabul edilen demirbaşların tanımlanması için demirbaş numaraları geliştirmiştir. Bu demirbaşlar, kuruluşların içinde sabit duran(taşınamaz), yer değiştiremeyen varlıklar olabileceği gibi, ticaret yapan taraflar arasında hareket gören ve geri dönen(geri dönüşümlü) kasa, paleti varil, konteyner gibi kaplar da olabilir.
GS1 Sistemi ile kuruluşun içinde kalan, yer değiştirmeyen varlıklar GIAI (Global Individual Asset Identifier) numarası ile tanımlanırlarken, yer değiştiren, gittiği yerden geri dönen ve yer değiştirme hareketlerinin izlenmesine gerek duyulan varlıkları tanımlamak için GRAI (Global Returnable Asset Identifier) numarası kullanılır.
1.d- Lokasyon Tanımlaması-Global Lokasyon Numarası (GLN):
Lokasyon numaraları, Tedarik Zinciri uygulamalarında tanımlanmasına gerek duyulan fizksel, fonksiyonel ya da yasal bir adresi simgeleyen numaralardır. GS1 Sisteminde, yasal şirket adresi, departman, ambar, depo, depo içerisindeki fiktif alanlar (teslim alma/tesellüm noktası, kalite kontrol alanı, sevkiyat rampası vb.) gibi özellikle belirtilmesi gereken adresler için lokasyon numarası geliştirilmiştir.
Lokasyon numaraları, birbirleri ile EDI uygulamaları gerçekleştiren kuruluşlar arasında, teslimat adresi, faturalama adresi, sevkiyat adresi ve bu adreslere ilişkin telefon numarası, faks numarası gibi veri alanlarını içeren bilgi sistemi kayıtlarına erişmek amacıyla kullanılırlar. Adres alanlarında tutulan veriler genellikle çok uzundur ve elektronik ortamda uzun verileri göndermek, almak ve işlemek hız düşürücüdür. Bu nedenle, elektronik veri değişiminde adresler yerine lokasyon numaralarının kullanılması çok daha etkindir. GS1 Lokasyon numaraları, bilgi sistemlerinde, adreslerin ayrıntılı içeriklerine erişmek üzere bir erişim anahtarı olarak kullanılırlar.
GS1 Sisteminde, GS1 GLN (Global Location Number- Global Lokasyon Numarası) olarak adlandırılan lokasyon numaraları, GTIN-13 numaralandırma standardı kullanılarak oluşturulurlar. Gerek duyulduğunda barkod ile de simgelenebilirler.
2. GS1 eCOM Sistemi Nedir?
GS1 eCom, ticari ortaklar arasında, üzerinde anlaşılmış iş verisinin, hızlı etkin, doğru ve otomatik elektronik aktarımına izin veren elektronik iş mesajlaşması için küresel standartlardır. GS1 eCom iş mesajlaşması için birbirini tamamlayan iki standart sunmaktadır.
- GS1 XML
- GS1 EANCOM
GS1 eCom kullanımının temel faydaları şunlardır.
- GS1 EANCOM veya GS1 XML gibi GS1 eCom standartlarının kullanımı, elektronik iş mesajlarında standart bir yapı oluşturarak iş ortaklarının iç donanım ve yazılım tiplerinden bağımsız olarak, hızlı, etkin ve doğru iş verisi iletişiminde bulunmalarını sağlar.
- İş ortaklarının mesajların biçim ve yapısını birbirlerine uyumlu hale getirmelerine gerek yoktur – standart, var olan biçimi kullanabilirler.
- GS1 eCom standartları, ürün ve ilgili bilginin fiziksel akışı arasında doğrudan bir bağlantıya izin veren, aynı zamanda ürünlerin fiziksel tanımlaması için de kullanılan, küresel olarak tanınan GS1 Tanımlama Anahtarları (GTIN, GLN, SSCC, vb.) tabanlıdır.
- GS1 eCom standartları küresel olarak yaygın şekilde kullanılmakta ve tam zamanında üretimin ve hızlı cevap müşteri-tedarikçi bağlantılarının temel bileşenidir.
3. GS1 GDSN (Küresel Veri Eşzamanlama Ağı) Nedir?
Küresel Veri Senkronizasyon Ağı (GS1 GDSN) dünyanın en büyük ürün veri ağıdır. GS1 GDSN, her hangi bir şirketin, her hangi bir pazarda, yüksek kaliteli ürün bilgilerini sorunsuz bir şekilde paylaşmasını mümkün kılar. Çünkü büyüklüğü ne olursa olsun şirketler, tüketicilere fayda sağlamak için zamanında güvenilir ürün bilgisine ihtiyaç duyarlar.
GS1 GDSN (Küresel Veri Senkronizasyon Ağı) ticari ortaklar (tedarikçi – dağıtıcı – perakendeci) arasında ürüne dair bilginin güncel bir şekilde ve güvenli bir ortamda paylaşılmasını sağlayan, tüm ortakların aynı anda tutarlı ürün bilgisine sahip olmalarına olanak tanıyan standart-tabanlı küresel bir platformdur. GS1 GDSN’in önemli bileşenlerinden biri olan Küresel Ürün Sınıflandırması (GPC – Global Product Classification), etkin kategori yönetimi sağlamaktadır.
GS1 GDSN, ticari ortaklar (tedarikçi ve perakendeciler), veri havuzları (ticari ortakların verilerini tutan ve işleyen hizmetler) ve GS1 Küresel Kayıt Merkezinden (GS1 GDSN toplumunun ticari ortaklar arasında var olan senkronizasyon ilişkilerini yönetmesine ve veri kaynaklarının yerlerini belirlemesine yardımcı olan dünya çapında bir kayıt kütüğü) oluşmaktadır.
GS1 GDSN, Tedarik zincirinden maliyetleri uzaklaştırarak, yerel ve küresel pazarlarda etkin iş aktarımları için standart, güvenilir veri sağlar.
4. GS1 EPCglobal Sistemi Nedir?
GS1 EPCglobal standartları, Radyo Frekansı ile Tanımlama(RFID-Radio Frequency Identification) teknolojilerinin firma içi kullanım ötesinde, bütün tedarik zinciri boyunca kullanılmasını sağlayan ortak standartlar ihtiyacını karşılamaktadır.
Firmalar, ticari işlemlerini ve ürün ve hizmetlerin hareketlerini kolaylaştırmak için tedarik zincirindeki ürünler hakkında detaylı bilgiye ve bu bilgiyi ticari ortaklarıyla paylaşmaya ihtiyaç duyarlar. İş, teknoloji ve bilgi ihtiyaçları gelişmeye devam ettikçe, bilgi iletişim standartları ve yöntemleri de gelişmektedir. Örneğin barkod teknolojisi, tedarik zinciri yönetiminde hızlı ve standart bir yöntem olarak yıllardan beri kullanılmaktadır. Ancak günümüzde yeni gelişen Radyo Frekansı ile Tanımlama (RFID)/Elektronik Ürün Kodu (EPC) teknolojisi, tedarik zincirinde hareket eden nesnelerin tüm bilgilerine anlık erişim imkânı sağlayarak barkod teknolojisine bir alternatif oluşturmaktadır.
Elektronik Ürün Kodu (EPC) Nedir?
Elektronik Ürün Kodu (EPC) tedarik zincirindeki belirli bir ürünü tanımlamakta kullanılan özgün bir numaradır. EPC, bir silikon yonga ve antenden oluşan, radyo frekansı ile tanımlama (RFID) etiketi üzerinde saklanır. EPC etiketten okunduktan sonra, ürünün üretim tarihi veya geldiği yer gibi güvenli bir veritabanında tutulan dinamik veri ile ilişkilendirilebilir.
C. GEPIR Sistemi Nedir?
Küresel tedarik zincirinin telefon rehberi gibi düşünülebilecek olan GEPIR (Global Electronic Party Information Registry), 100’den fazla ülkede, bir milyondan fazla firma hakkında temel bilgileri içeren dağıtık bir veritabanıdır.
GS1 barkodlu ürünün marka sahibi kim? İletişim detayları ne? Ürün, marka, ad, adres ve tanımlama (GLN –Global Location Number), nakliye tanımlaması (SSCC – Serial Shipping Container Code) ile bir firmayı bulabilir miyim? Bu bilgiyi ticari ortaklarımla gerçekleştirdiğim elektronik veri değişimi (EDI), sipariş, gönderim gibi işlemlerimin senkronizasyonunda kullanabilir miyim?
Bütün bu soruların cevabını GS1’in ücretsiz erişim hizmeti olan GEPIR ile sorgulama yaparak ulaşım imkânı sağlanmaktadır.
Kullanıcılar GEPIR üzerinden herhangi bir GTIN numarasını veya firma adını girerek, o numaranın ait olduğu firma bilgilerine ulaşabilir. Sizde, GEPIR sistemine www.gepir.org.tr adresinden ulaşabilir ve sorgulama yapabilirsiniz.