Küresel Ticaret Ürün Numarası (KTÜN) NEDİR?
GTIN Numarası Nedir?
“GS1 Sistemi Nedir” adlı yazımızda GS1 Sistemini detaylı bir şekilde ele almıştık. Bu yazımızda ise size GS1 Barkod sistemi içerisinde yer alan ve ticari ürünlerin numaralandırılmasında kullanılan Küresel Ticari Ürün Numarasından(GTIN-EAN) bahsedeceğiz.
Ticari ürün, tedarik zincirinin herhangi bir noktasında sipariş edilen, satılan, dağıtımı yapılan, yer değiştiren ya da satın alınan, dolayısıyla başta fiyat olmak üzere bütün tamamlayıcı bilgilerine ihtiyaç duyulan mal ya da hizmetlerdir.
Bu ticari ürünlerin üzerinde barkodlarla basılmış şekilde yer alan, ürün çeşidini dünya üzerinde özgün olarak tanımlayan numaraya ise Küresel Ticaret Ürün Numarası, uluslararası dünyadaki adıyla GTIN denir. Ürünün hangi ülke, şirket, ürün çeşidi ve ürün alt kalemini temsil ettiğini anlamamızı sağlamaktadır.
Barkod ise rakamlar, harfler veya işaretlerin çubuklar ve bu çubuklar arasındaki boşluklardan oluşan dizi ve simgelenmesini sağlayan veri kodlama aracıdır. GTIN numarası bu barkodun içine gömülü olarak yerleştirilir. Barkodun içerisinde gömülü olan GTIN numarası ayrıca barkodun hemen altına da yazılabilmektedir. Bu barkod tarayıcılarının ürün barkodunda meydana gelebilecek hasarlar sebebiyle okunamaması durumunda bu rakamın sisteme manuel olarak girilebilmesini sağlamak amacıyladır.
GTIN (Global Ticari Ürün Numarası), eski adıyla EAN(Avrupa Eşya Numarası), bir ürünü küresel düzeyde benzersiz kılan ve ürünler arası çakışmayı önleyen numaradır. Perakende satışı olan ürünlerin %99’unda yer alan barkodlar bu numaraları taşıdığından; genellikle “barkod numaraları” olarak bilinirler.
GTIN numaraları minimum 8 maksimum 14 haneli olacak şekilde dizayn edilmiştir ve dünyanın pek çok ülkesinde genellikle 13 basamaklı, ABD ve Kanada’da ise 12 basamaklı olarak kullanılmaktadır. Küçük ebatlı ürünlerde ise 8 basamaklı barkod numaraları kullanılmaktadır. Koli barkodlarını tanımlamak için ise 14 haneli versiyonu kullanılmaktadır. GTIN sisteminin en önemli özelliği, benzersizliklerini garanti altına almak amacıyla hepsinin 115 ülkede yaygın GS1 kuruluşlarından lisanslı olmalarıdır.
A- GTIN (Küresel Ticaret Ürün Numarası)Nasıl Oluşturulur?
GS1 Sisteminde ticari ürünlere verilen GTIN, rakamlardan oluşan numaradır. Bu numara, ticari ürünün üzerinde gözle görülür biçimde ve barkod sembolü olarak yer alır. Bu ticari ürünlerin her biri GTIN’in bir alt kümesi olarak değerlendirilebilecek GTIN-8, GTIN-12, GTIN-13, GTIN-14 numaraları ile tanımlanır ve yine bu numaraları gösteren barkodlar ile simgelenirler.
GTIN standartlarındaki numara yapısı yukarıdaki tabloda gösterilmiştir.
GTIN numaralandırması için, GS1 tarafından firmanıza özel tahsis edilen “firma öneki”, ürününüz için belirlediğiniz “ürün numarası” ve sistem tarafından hesaplanan “kontrol basamağı”nın birleşimiyle her yeni ürün çeşidi için tekil olarak yeni bir Küresel Ticaret Ürün Numarası(GTIN) oluşturulur. Oluşturulan GTIN her bir ürün için dünya üzerinde tektir ve ürün özelliklerine ait hiçbir bilgi içermez, rakamlardan oluşan bir numaradır ve barkod sembolü olarak yer alır, bu barkod daha sonra ürün etiketi olarak bastırılarak ürün üzerine yapıştırılır.
B- GTIN Türleri Nelerdir?
1. GTIN-13 Numarası Nedir?
GTIN Sisteminde en yaygın olarak kullanılan numara yapısı GTIN-13’dür. 13 basamaktan oluşan GTIN-13 numarası barkodu, EAN-13 barkod alfabesi kullanılarak basılmaktadır. GTIN-13 numarası, perakende satılan ticari ürünlerin yanı sıra hizmetler ve perakende satılmayan ticari ürünler için de kullanılmaktadır.
Firmalar öncelikle GS1 Türkiye’ye başvurarak firmanın ihtiyacına göre 7, 8, 9, 10, 11 ya da 12 basamaklı bir GS1 Firma Öneki alır. Öneklerini alan firmalar ürünlerini, önek numaralarını 12 basamak olacak şekilde kendi ürün numaralandırmalarına göre tamamlar. Örneğin GS1 firma öneki 9 basamaklı ise bu ön eke 3 basamak ekleyerek 12 haneli bir ürün numarası oluşturur. Firma tarafından oluşturulan bu ürün numaralarının sonuna 13. ve son basamak kontrol basamağı olarak barkod yazıcılar tarafından otomatik olarak hesaplanır ve eklenir.
Örneğin bir firmaya 8 basamaklı 86912345 firma öneki tahsis edilmiş olsun. Firmanın numaralandıracağı ürünleri de porselen tabak, cam tabak ve cam bardak olsun.
Bu durumda firma ürünlerine 0000 dan başlayarak 4 haneli bir numara tahsis eder. Bu ürünlere ilişkin 13. basamak ise sistem tarafından kontrol basamağı olarak otomatik oluşturulur.
2. GTIN-8 Numarası Nedir?
GTIN-8 numaraları, ürün paketinin üzerinde GTIN-13 numarası ve EAN-13 barkodunun basılması için yeterli yerin olmaması durumlarında kullanılan GTIN numarasıdır. GTIN-8 numarası, barkodun basılacağı paketin toplam alanı EAN-13 barkodu sığmayacak kadar küçükse kullanılır.
GTIN-8 numarası;
- Ürün paketinin toplam alanı 80 cm2’den küçük olduğu durumlarda,
- Basılı etiket yüzey alanının 40 cm’den küçük olduğu durumlarda,
- Silindir kaplar için, kabın çapı 30 mm’den küçük olduğu durumlarda
Kullanılmaktadır.
GTIN-8 numarasının barkodu, EAN-8 barkod alfabesi kullanılarak basılmaktadır. GTIN-8 oluşturulmasında GS1 Firma Öneki kullanılmamaktadır. Firmalar her bir ürünü için ayrı bir GTIN-8 numarası almak durumundadır.
GTIN-8 oluşturulmasında her bir ürüne 7 basamaklı bir ürün numarası verilir ve 8. basamak olan kontrol basamağı hesaplanarak GTIN-8 oluşturulur.
3. GTIN-14 Numarası Nedir?
Ticari ürün grupları numaralandırılırken ürün grubunun perakende satılıp satılmadığı ve ürün grubunun aynı ürünlerden oluşup oluşmadığı belirleyicidir. Bu kapsamda ticari ürün grupları GTIN-13 ve GTIN-14 veri yapısı kullanılarak tanımlanır.
Bu tanımlamalar ise GTIN-13, ITF-14 ve GS1-128 barkod alfabelerinden biri kullanılarak basılmaktadır. Bu alfabelerden yalnızca GTIN-13 alfabesi perakende satış noktalarındaki barkod okuyucuları tarafından okunabilirken, ITF-14 ve GS1-128 alfabeleri satış noktalarındaki barkod okuyucuları tarafından okunamamaktadır.
Bu nedenle GTIN-14 veri yapıları perakende satılmayan, taşıma ve depolama amacıyla aynı ürün grubuna ilişkin lojistik paketler için kullanılmaktadır.
Aynı ürün guruplarının oluşturduğu gruplar perakende satılacaksa bu gruplar için oluşturulacak yeni GTIN-13 numarası grubun paketinin üzerinde EAN-13 barkod alfabesi ile simgelenir. Bu ürün grupları perakende satılmayacaksa, bu grubun paketine verilen GTIN-13 numarasının başına “0” getirilerek 14 basamaklı bir sayı oluşturulur. Oluşturulan bu yeni GTIN numarası ise ITF-14 ya da GS1-128 barkod alfabelerinden biri ile simgelenir.
Aynı ürünlerin perakende satılmayan ancak depolama/taşıma gibi amaçlarla oluşturulan birden çok değişik biçimde gruplanması durumunda(örneğin; bir
pakette 20 adet, başka bir pakette 40 adet vb.) ise bu gruplar için GTIN-14 numarası kullanılır ve her değişik pakete 1-8 arasında ayrı bir paket gösterge numarası verilir.
Farklı ürün çeşitlerinin bir araya gelmesi ile oluşturulan gruplara (karışık paketler-kutu, koli, kasa vb.) depolama/taşıma gibi amaçlarla varsa bu grup içerisindeki ürünlere ait GTIN-13 numarasından farklı olarak yeni bir GTIN-13 numarası verilir ve bu kodun ITF-14 veya GS1-128 barkod alfabesi ile simgelenmesi durumunda 13 basamaklı numaranın başına “0” (sıfır) eklenerek 14 basamağa tamamlanır.
GTIN-14 üretiminde ürüne ait GTIN-13 numarası esas alınır ve kontrol basamağı olan 13. basamak çıkartılır. Daha sonra elde edilen 12 basamaklı bu sayının başına 1 ila 8 arasında bir Paket Gösterge Basamağı diye tabir edilen bir rakam ilave edilir. Elde edilen bu 13 haneli yeni sayı esas alınarak yeni kontrol basamağı hesaplanır. Oluşturulan 14 haneli bu sayı ile ürün grubuna ilişkin GTIN-14 elde edilir.
4. UPC (Universal Product Code) Numarası Nedir?
UPC Numarası (Universal Product Code-Evrensel Ürün Numarası) Amerika ve Kanada firmaları tarafından kullanılan 12 basamaklı GTIN Barkod numarası çeşididir.
GS1 Sisteminin gelişerek küresel bir organizasyon haline gelmesi ve dünyada tek bir sistem olarak kullanılabilmesi amacıyla, GS1 US (ABD) ve GS1 Kanada 01 Ocak 2005 tarihinden itibaren tüm ABD ve Kanada firmalarının GTIN-8 (EAN-8), VE GTIN-13 (EAN-13) barkodlarını sistemlerine dâhil etmişlerdir. Bu anlamda Kuzey Amerika’da 12 haneli UPC GTIN Barkod numarasının yanı sıra GTIN-13 ve GTIN-8’de kullanılmaktadır.
Dolayısıyla, UPC ve EAN kodlarının tamamı GS1’den kaynaklanmaktadır. GS1, UPC ve EAN kodlarını yöneten dünya çapındaki standart organizasyondur.
Ancak, zaman zaman ABD ve Kanada firmaları iş ortaklarının UPC barkodu kullanmalarını talep edebilmektedir. Bu gibi durumlarda kullanıcılar GS1 ABD’ye https://www.gs1us.org adresine başvuruda bulunarak UPC barkodlarını alabilmektedir.
Bir UPC kodunun ilk 6-9 hanesi; şirketin sahip olmak istediği UPC kod sayısına göre değişmekle birlikte UPS kodunun sabit kalan şirket öneki’dir. Bu öneki takip eden numara gurubu ise alıcı tarafından oluşturulan benzersiz ürüne atanan ürün numaralarıdır. UPC’deki son basamak ise ondan önceki 11 basamağa dayanan bir hesaplama olan kontrol basamağıdır.
5. JAN (Japanese Article Numbering) Numarası Nedir?
Japonya 1978’de EAN(2005 yılında GS1 Sistemi adını aldı) sistemine katıldı ve EAN Ortak ürün kodunu benimsemiştir. JAN yani Japonya Ürün Numaralandırma Sistemi, perakende ürünlerin otomatik olarak tanımlanması için oluşturulan GS1 Sisteminin Japonya’daki uygulamasıdır. GS1 Sisteminde Japonya’ya ait ülke kodu 490 ve 499’dur. Japonya’da oluşturulan ve bu kodlarla başlayan GTIN numaralarına JAN(Japanese Article Numbering) denilmektedir. Kısaca GTIN-13 numaralandırma sisteminin Japonya’da kullanılan adı diyebiliriz. JAN-13, GTIN-13 numaralandırma sisteminin, küçük ürünler için kullanılan JAN-8 ise GTIN-8’in Japonya’da kullanılan adıdır.
6. ISBN (International Standart Book Number) Nedir?
ISBN 1972 yılında Uluslararası Standartlar Organizasyonu tarafından hazırlanan ve üye ülkelerin onayı ile yürürlüğe giren bir kitap numaralandırma sistemidir. Bu uluslararası standardize yöntemle Uluslararası Standart Kitap Numarası verilerek belirli bir yayımcının yayınladığı bir materyalin kimliği tanımlanmaktadır.
ISBN sistemi yayımlanan her kitaba bir tanımlama numarası verir. ISBN numarası 4 grup, 10 haneden oluşmaktadır. Birinci grup yayının yapıldığı ülkeyi, ikinci grup yayımcıyı, üçüncü grup materyale ait sıra numarasını belirlerken dördüncü grup olan tek hane ise ISBN doğruluğunu sağlayan kontrol numarasıdır. Örneğin; ISBN 1996 Türkiye Yayımcı Kataloğunun numarası “ISBN 975-17-1638-7”dır. Bu numarada 975 Türkiye’yi, 17 Kültür ve Turizm Bakanlığı’nı, 1638 Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ISBN alan yayınını (1995 Türkiye Yayımcı Kataloğu), 7 ise denetim numarasını göstermektedir.
Yayıncı firmalar, yayınlarına ISBN numarası verebileceği gibi doğrudan GTIN-13 numarası da verebilmektedir. 2007 yılından itibaren ISBN numaraları 13 basamaklı olarak EAN-13 barkod alfabesi kullanılarak basılabilmektedir.
7. ISSN (International Standart Serial Number) Nedir?
Uluslararası Standart Süreli Yayın Numarası (ISSN) süreli yayınlar için verilmiş olan uluslararası bir numaralandırma sistemidir. 1972 yılında seri yayınlar için kısa, benzersiz bir tanımlama koduna duyulan ihtiyaç neticesinde Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) tarafından geliştirilmiştir. Türkiye 1994 yılında bu sisteme üye olmuştur.
ISSN numarası belirli aralıklarla yayınlanan, seri yayınlar, dergiler, gazeteler vb. yayınlara verilmektedir. ISSN alarak ISSN merkez veri tabanlarına kaydedilen süreli yayınlar ulusal ve uluslararası indekslerde yer alabilmektedir.
ISSN Numarası 2 küme, 8 haneden oluşmakta ve Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü tarafından verilmektedir.
Yayıncı firmalar, yayınlarında ISSN numaralama standardını kullanabilecekleri gibi doğrudan GTIN-13 numarası da kullanabilmektedirler. Süreli yayınlarda GTIN-13 numarası tüm dünyada 977 önek numarası ile başlar.
Yukarıda süreli yayınlar için uygulanan GTIN-13 standardındaki GTIN yapısına yer verilmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından verilen 8 haneli ISSN numarasının 8. basamağı kontrol basamağı olduğundan, GTIN numarası oluştururken bu basamak numaradan çıkarılarak ilk 7 basamak 977 ön ekinden sonra gelmek üzere ilave edilir. 11 ve 12. sırada yer alan numaralar “00” yada farklı numaralar verilerek kullanılabilir. 13. basamak ise Modulo-10 yöntemi ile hesaplanan kontrol basamağını ifade etmektedir. Örneğin, haftalık bir derginin ISSN’i 1400-8354 olsun. Bu ISSN numarasını GTIN-13 standardında kullanılacak olması durumunda GTIN’i 97714008354007 olmaktadır.
8- ISMN (International Standard Music Number) Nedir?
ISMN (Uluslararası Standart Müzik Numarası) basılı müzik eserleri (Partitur, Pop folyolar, Notalarla birlikte yayınlanmış yorumlar, e-yayınlar vb.) için kullanılan, 10 haneden oluşan uluslararası bir numaralama sistemidir. ISMN 1993 yılında uygulamaya başlamıştır.
ISMN orijinal biçimi ayırt edici bir M öneki, bir yayıncı kimliği, bir öğe kimliği ve kontrol basamağı olmak üzere dört öğeden oluşmaktaydı. ISMN için M-2306-7118-7 ifadesini örnek verebiliriz. Ancak, 1 Ocak 2008’den itibaren ISMN, 979-0’dan başlayarak on üç haneli bir tanımlayıcı olarak tanımlandı ve burada eski tarz numarada sıfır M’nin yerini aldı. Ortaya çıkan sayı , öğenin barkodunda kodlandığı şekliyle EAN-13 numarasıyla aynıdır.
GS1 Öneki, müzik yayınlarında GTIN-13 numarası dünyanın her yerinde 9790 ile başlamaktadır. ISMN 9 basamaktan oluşmaktadır.
ISMN 9. basamağı kontrol basamağıdır. GTIN numarası oluşturulurken ISMN numarasından kontrol basamağı çıkarılır ve kalan 8 basamak 9790 dan sonra gelmek üzere 5 ila 12. basamakları oluşturur. 13. basamak ise Modulo-10 yöntemi ile hesaplanan kontrol basamağını oluşturur.
Müzik yayınlarının ISMN’i için kullanıcılar yurt dışındaki yetkili kuruluşlara başvuruda bulunmalıdır. GS-1 Türkiye tarafından ISMN’i verilmemektedir.
C-GS1 Ülke Önekleri Nedir?
GS1 Organizasyonu tarafından her bir üye ülkeye ülke kodu tahsis edilerek, bu üye organizasyonların sisteme dâhil ettikleri firmalara, ürünlerinde kullanmak üzere ülke kodlarıyla başlayan firma Öneki vermelerini sağlamaktadır.
UPC numaralarının ilk iki rakamı ülke kodunu oluştururken EAN numaralarının ilk 3 rakamı ülke kodunu belirtmektedir.
Bu ülke kodları herhangi bir ürün hakkında herhangi bir menşe bilgisi içermemektedir. Bir ticari ürüne GTIN atamasını üretici, dağıtıcı, ihracatçı veya ithalatçı da yapabilmektedir. Örneğin Çin’den ithal edilen bir ürün GS1 Türkiye’den alınmış olan numara ile tanımlanabilir. Bu nedenle Ülke Öneklerinin, ürünün üretildiği ülke olarak anlaşılmaması gerekmektedir.
GS1 Organizasyonu tarafından GS1 Türkiye’ye 868 ve 869 Ülke Öneki tahsis edilmiştir. GS1 Türkiye üyelerine 868 ya da 869 ile başlayan Firma Önekleri vermektedir.